GIEREK

Scenariusz: Heatcliff Janusz Iwanowski, Michał Kalicki, Krzysztof Tyszowiecki, Rafał Woś

Reżyseria: Michał Węgrzyn

Ten film nie opowiada żadnej historii. Jest katalogiem sytuacji i wydarzeń skupionych wokół jednego tematu. Tak często wyglądają pierwsze wersje scenariusza. Niestety producent o mniej więcej rok za wcześnie uznał, że tekst jest gotowy i można produkować.

NIEJASNE ZASADY ŚWIATA

Gierek mówi premierowi, że ludzie na zachodzie nie rozumieją, kim jest pierwszy sekretarz. Współcześni widzowie to też ludzie na zachodzie i też tego nie rozumieją.

Kto wybrał Gierka na pierwszego sekretarza? Maślak go namawiał, bo Jaruzelski mu kazał, a jemu kazali szefowie z KGB. Dlaczego KGB chciało Gierka na pierwszego sekretarza? Dlaczego nie wybrali kogoś zaufanego i spolegliwego, jak w przypadku Wasiaka, który potem zostaje premierem? Dziesięć lat później pierwszym sekretarzem zostaje Jaruzelski. Dlaczego nie mógł zostać nim dziesięć lat wcześniej? Dlaczego Gierek wydawał się lepszy, skoro nikt go nie znał i nikt nie wiedział, czego się spodziewać?

Jak działa władza w Polsce? Czy Gierek jest mianowany przez Breżniewa, czy głosują na niego członkowie partii? Czy tę funkcję pełni się dożywotnio? Dlaczego KGB i Jaruzelski mogli mianować Gierka, a nie mogą go odwołać tak, jak odwołali Gomułkę? Albo dlaczego nie mogą go szantażować tak, jak premiera? Albo dlaczego nie mogą go zabić tak, jak genialnego naukowca? Dlaczego Gierka trzeba najpierw ośmieszyć? Przecież on nie jest sekretarzem, bo ludzie na niego głosują.

Gierek pragnie zostać prezydentem. Czy chodzi mu o inny napis przy nazwisku, żeby politycy zachodu rozumieli, z kim rozmawiają? Czy bycie prezydentem oznacza większą władzę? Czy chodzi mu o bycie prezydentem, którego wybierają ludzie? Czy on proponuje demokratyczny ustrój?

Gierek mówi, że bomba neutronowa może dać Polsce wolność. Maślak mówi, że może zniszczyć Układ Warszawski. Jak? Czy Gierek planuje tą bombą grozić Breżniewowi wojną? Przecież wie, że całe polskie wojsko jest podległe rosyjskim dowódcom. Jak on sobie wyobraża walkę o wolność przy pomocy bomby neutronowej?

Gierek daje Breżniewowi krzyż Virtuti Militari, a premier widząc to, prawie płacze ze złości. Dlaczego? Czy chciał ten krzyż dla siebie, a to był już ostatni? Jakie znaczenie ma ten krzyż dla komunistycznych działaczy partyjnych? Czy to jest jakieś moralne przekroczenie dla Gierka?

Amerykanie mają za dużo pieniędzy w swoich bankach i chcą je pożyczać biednym krajom. Więc dlaczego ich nie pożyczają, tylko sprzedają licencje? Czy sprzedaż licencji rozwiązuje ich problem posiadania zbyt dużej ilości pieniędzy? Dlaczego potem u Gierka pojawiają się przedstawiciele banków i jednak pożyczają pieniądze? Czy to amerykańskie banki?

Czy w otoczeniu Gierka nie ma żadnego zaufanego ekonomisty? Czy nie ma nawet zaufanego tłumacza z angielskiego, który może uczciwie przetłumaczyć raport Międzynarodowego Funduszu Walutowego? Czy Marzenka nie ma koleżanki na filologii angielskiej? Dlaczego przedstawiciele banków nie chcą uczyć swojego najlepszego klienta ekonomii, żeby nie bał się brać od nich kolejnych kredytów?

Na prośbę Gierka szef kościoła katolickiego mówi w radiu, żeby Polacy nie strajkowali. Dlaczego kościół pomaga komunistycznej władzy tłumić robotnicze strajki? Dlaczego nie mówi: „obniżcie ceny, to pomożemy zakończyć strajki”? Dlaczego kościół działa na szkodę zwykłych ludzi?

BRAK DRAMATURGII

Dramaturgia to zarządzanie konfliktem. Konflikt to sytuacja, w której osoba chce osiągnąć coś, co jest ważne i trudne. W tym filmie prawie nie ma takich sytuacji. A jeśli są, to motywacje bohaterów i przyjęte przez nich sposoby działania są niezrozumiałe.

Gierek nie ma konkretnego celu. Na końcu trafia do więzienia zdradzony i znienawidzony, ale nie wiadomo, czy to cena za sukces, czy to porażka. Wiele rzeczy pobudował. Czy tyle, ile chciał? Czy tylko połowę? Co jeszcze by zrobił, gdyby nie padł ofiarą spisku?

Gierek na początku filmu chce budować mieszkania razem z kościołem katolickim. Ale nie wiadomo, dlaczego kościół jest do tego potrzebny i czy w ogóle coś wybudowali. Wątek się urywa.

Gierek w połowie filmu chce uwolnić Polskę dzięki bombie neutronowej. Ale genialny wynalazca zostaje zabity i bomby nie będzie. Wtedy Gierek porzuca swoje marzenie o wolnej Polsce. Wątek się urywa.

Gierek jest oszukany przez tłumaczy i ekonomistów i przestaje pożyczać pieniądze. Ale Piere, banki i reszta świata wcale na to nie reagują. Wątek się urywa.

Gierek na końcu filmu chce się spotkać z Wałęsą. Ale nie wiadomo, czy się spotkał i jaki był cel tego spotkania. Wątek się urywa. Dlaczego Gierek potrzebuje pomocy Marzenki w tej wyprawie? Dlaczego ona mu pomaga, skoro już dla niego nie pracuje? Dlaczego on, szef Polski, nie może po prostu wsiąść w auto albo samolot i polecieć do Gdańska?

Gierek zawsze był po stronie ludzi. Ale jak premier chce, żeby zgodził się na podniesienie cen, to się zgadza. Dlaczego? Potem zgadza się na użycie siły wobec strajkujących, mimo że obiecał, że nigdy tego nie zrobi. Dlaczego Gierek przestaje być sobą? Przecież wciąż jest szefem Polski, może dalej robić wszystko po swojemu tak, jak przez ostatnie lata.

Gierek z powodu braku pieniędzy i z powodu oskarżenia premiera o zdradę Maślaka, chce się spotkać z genialnym naukowcem. Po co? Czy chce bombą neutronową zaatakować Maślaka? Czy chce bombą neutronową wymusić na amerykańskich bankach umorzenie długów?

Premier próbuje przekonać Gierka, że Maślak jest zagrożeniem. Dlaczego nie mówi mu, że sam był przez niego szantażowany i zmuszony do podniesienia cen? Dlaczego nie mówi tego nawet, gdy z powodu kompromitacji syna rezygnuje z pracy?

Jaruzelski i Maślak chcą pozbyć się Gierka. To wydaje się bardzo trudne, bo zajmuje im kilka lat i wymaga zniszczenia połowy Polski. Ale dlaczego to jest dla nich ważne? Co oni by stracili, gdyby Gierek został zbawcą Polski? Czy oni wierzą w komunizm? Czy są wierni Rosji? Czy boją się KGB?

Plan Maślaka jest tak absurdalny, że zdaje się, że Maślak naprawdę jest dobry i jest agentem Gierka u Jaruzelskiego. Najpierw proponuje, żeby Gierek brał kredyty (czyli to, co Gierek i tak chce robić) i „jakoś go skompromitujemy”. Potem, gdy efekty tego planu oczywiście są znakomite dla Gierka, mówi Jaruzelskiemu, że „nie ma się co martwić”. Po której stronie jest Maślak?

Marzenka jest zmuszona szpiegować Gierka. Nic z tego nie wynika. Po kilku miesiącach mówi o tym Gierkowi. Nic z tego nie wynika. Nawet gdy Gierek wie, że Jaruzelski jest przeciwko niemu, to nie bierze udziału w tym konflikcie.

Marzenka zakochuje się w Piere. Czy ona przez cały czas stara się do niego wyjechać? Czy są parą, czy tylko się podrywają przez 7 lat? Czy coś sobie obiecali? Czy Piere ją tylko wykorzystuje, żeby pomnażać amerykańskie pieniądze?

Po kilku latach ośmieszania Gierka przez KGB, Jaruzelskiego i Maślaka nagle wszyscy źli ludzie zrzucają maski. Sekretarki już nie ukrywają, kim są. Maślak mówi Gierkowi, że go zniszczy. Dlaczego dopiero teraz takie ujawnienie jest możliwe?

Gierek nie ma konfliktów w rodzinie. Żona jest dla niego wsparciem i świetnie radzi sobie ze wszystkimi plotkami na swój temat - po prostu nigdy nie wychodzi z domu i wcale o nich nie wie. Po kilkudziesięciu minutach okazuje się, że Gierek ma dzieci. Dlaczego nie ma ich w filmie? Kim one są? Jak się czują z tym, że tata jest szefem kraju? Czy to wpłynęło na ich relacje? Gierek jest dobrym ojcem dla całego narodu. Ale czy jest dobrym ojcem dla swoich dzieci? Czy on w jakimś momencie czuje, że powinien się wycofać, bo rodzina płaci zbyt dużą cenę za jego wizję lepszej Polski? Czy rodzina tak czuje?

Jeśli ta analiza czegoś Cię nauczyła, rozważ wsparcie 5 zł:

Zapraszam też do przeczytania innych analiz:

POD WIATR

Bardzo atrakcyjny katalog postaci i sytuacji, ale autor nie połączył tych elementów w spójną i angażującą opowieść. To wygląda, jakby pierwsza wersja scenariusza poszła do realizacji, bo już jest lato i trzeba kręcić.

KONIEC ŚWIATA CZYLI KOGEL MOGEL 4

Postacie i ich reakcje są tak wystylizowane, że zdają się niewiarygodne. Prawie nic się nie dzieje. Nikt nie przechodzi przemiany, a konflikty są zawiązywane w absurdalny sposób albo bardzo łatwo się rozwiązują.

POWRÓT DO LISTY ANALIZ