IKAR. LEGENDA MIETKA KOSZA

Scenariusz: Maciej Pieprzyca

Reżyseria: Maciej Pieprzyca

"Ikar" i "Proceder" to bardzo podobne filmy. Oba przedstawiają 20 lat życia geniusza polskiej muzyki, który wypadł z okna i umarł. Analiza porównawcza:

Dlaczego "Ikar" ma 10 raz mniej widzów niż "Proceder"?
Ponieważ jazz ma 10 razy mniej fanów niż hip hop. Prawie nikt nie wie, kim był rzekomo legendarny Mieczysław Kosz, ale prawie każdy wie, kim był prawdziwie legendarny Tomasz Chada.

Dlaczego "Ikar" ma lepszy scenariusz niż "Proceder"?
Wszystko w tym filmie jest podporządkowane jednemu tematowi: walce bohatera z samotnością. Dlatego ta opowieść (mimo że nieangażująca) wydaje się spójna. Wszystko w "Procederze" jest podporządkowane zasadzie: każdy pomysł wchodzi.

Dlaczego "Ikar" jest mniej angażujący niż "Proceder"?
Mietek Kosz prawie nic nie robi. Jest reaktywny, a jego nieliczne działania nie mają stawki. Tomasz Chada cały czas coś robi (choć nie zawsze wiadomo, co), a stawką są wolność i marzenia. Mietek Kosz żyje pięknie, ale nudno. Tomasz Chada żyje chaotycznie, ale aż do bólu.

"Ikar" ma dobrą konstrukcję, ale ta konstrukcja nie buduje angażującej opowieści:

1 ZWYKŁE ŻYCIE
Mietek jest niewidomym pianistą. Swoim występem na Jazz Jamboree w 1967 roku zachwyca publiczność, a gdy w trakcie finału gra lepiej niż Bogdan Danowicz, udowadnia, że jest najlepszym polskim pianistą jazzowym.

2 ZABURZENIE
Przyjaciel Mietka odchodzi, żeby założyć rodzinę. Mietek pierwszy raz w życiu zostaje sam.

3 DECYZJA
Mietek chce sobie kogoś znaleźć.

Większość widzów może nie rozpoznać tej decyzji bohatera, ponieważ Mietek nie ma żadnego planu, żeby osiągnąć ten cel. Jest reaktywny. Działa, gdy w jego otoczeniu pojawia się jakaś kobieta, ale sam nikogo aktywnie nie szuka. Więc większość widzów nie rozpozna głównego pytania dramaturgicznego, które brzmi: "Czy Mietek sobie kogoś znajdzie?" Więc większość widzów nie wie, na co ma czekać i dokąd ta opowieść zmierza. Więc może uznać, że jest nudno.

Nieznana jest też stawka takiego działania. Co się stanie, jeśli Mietek nikogo sobie nie znajdzie? Co może stracić? Nie wiadomo. Jego kariera nie jest stawką, on świetnie sobie radzi mimo samotności. Widz nie ma wrażenia, że Mietek potrzebuje kogoś bliskiego, żeby odnosić wielkie artystyczne sukcesy. Nie ma też wrażenia, że jak dalej będzie sam, to nie wytrzyma i wyskoczy z okna.

4 PRZESZKODY
• Zuza nie kocha Mietka.
• Zuza wybiera swoją karierę.
• Nikt nie ma czasu dla Mietka.
• Marta nie może wytrzymać z Mietkiem.
• Mietek pije, awanturuje się, obraża ludzi.

Ta opowieść nie ma wielu przeszkód, a Mietek nie stara się ich pokonać. Nie walczy o Zuzę, o Martę, nie stara się kontrolować swojej złości. Często jest smutny, rozczarowany, wściekły, ale to są reakcje, z których nie wynika żadne działanie. Mietek przez większość opowieści jest biernym bohaterem, który nie mierzy się z problemami. Więc dla wielu widzów taki bohater nie będzie angażujący.

Dzieciństwo Mietka nie ma znaczenia dla jego procesu dochodzenia do celu i dla jego procesu przemiany. On przypomina sobie swoje życie, ale z tych wspominek nic nie wynika. Przeszłość Mietka nie jest przeszkodą na drodze do znalezienia kogoś ani niczego go nie uczy.

5 PRZEMIANA
Mietek akceptuje, że jako niewidomy zawsze będzie sam.

Przemiana Mietka jest czytelna, ale następuje w wyniku konfrontacji z ojcem, który również jest niewidomy. To nie ma związku z przygodami Mietka na drodze do osiągnięcia celu. Jest wrażenie, że gdyby ojciec Mietka nie oślepł, to Mietek dalej byłby nieszczęśliwy, spotykałby i tracił kolejne kobiety.

Przemiana Mietka jest czytelna, ale nie zostaje udowodniona przez jego późniejsze działanie związane z samotnością. Jest jasne, że Mietek rezygnuje z operacji oczu, która mogłaby go uchronić od samotności, ale on rezygnuje z niej, żeby nie stracić genialnego słuchu, a nie dlatego, że akceptuje bycie samotnym. Nawet po tej rezygnacji dalej chce być z Martą i mówi w wywiadzie, że dobrze im się układa. Więc widz może mieć wrażenie, że jak Marcie się znudzi i odejdzie, to Mietek znów będzie rozpaczać. Widz może mieć takie wrażenie, ponieważ nie widzi Mietka, który żyje sam i jest szczęśliwy.

Mietek na końcu wypada z okna i umiera. Może to był wypadek, bo widzieliśmy, że wcześniej lubi niebezpiecznie stać na oknie. A może Marta chciała go zostawić i Mietek nie mógł znieść samotności i wolał umrzeć. Może wcale się nie zmienił. Nie wiadomo, ponieważ nie jest jasne, że na pewno się zmienił. Bohater tylko o tym mówi, ale nie udowadnia tego swoim życiem.

6 KULMINACJA
Brak.

Nie ma momentu największego napięcia, gdy bohater toczy ostateczną bitwę, której wynik odpowie na pytanie: "Czy Mietek sobie kogoś znajdzie?" Nawet jeśli on się zmienił i już może być samotny, to widz oczekuje, że taka przemiana dokona się właśnie w kulminacji. Mietek, walcząc o bliską sobie osobę, powinien odpuścić i zaakceptować fakt, że już zawsze będzie sam.

Wszystko to sprawia, że widz może nie rozpoznać tego filmu jako opowieści o Mietku, tylko jak portret Mietka. A ponieważ widz w kinie oczekuje przede wszystkim opowieści, to dla wielu osób ten znakomicie przedstawiony portret wspaniałego muzyka to może być zbyt mało, żeby zaangażować się na dwie godziny.

Jak można byłoby wykorzystać te same elementy i ułożyć z nich opowieść, która ma większe szanse zaangażować widzów:

1 ZWYKŁE ŻYCIE
Mietek jest królem życia i najlepszym polskim pianistą. Ale jest samotny.

2 ZABURZENIE
Lekarz mówi Mietkowi, że jest szansa na przywrócenie wzroku. Może mieć normalne życie, ale wtedy przestanie być najlepszym polskim pianistą. Mietek może zyskać to, czego pragnie, ale straci wszystko, co osiągnął.

3 DECYZJA
Mietek chce podjąć decyzję, czy pójść na operację. Jego plan to wejście w przeszłość. Mietek przypomina sobie całe życie, żeby móc na koniec zdecydować, czy chce je kontynuować w wersji dla niewidomych czy w wersji dla nieutalentowanych.

4 PRZESZKODY
Od razu po rozmowie z lekarzem powinna być scena, jak ojciec chce zabić Mietka koniem za ślepotę, bo ta scena pokaże, jak wielką traumą dla Mietka jest bycie niewidomym. A potem przeszkody, która sprawiają, że trudno jest podjąć decyzję i wybrać:

• Mietek stracił rodzinę dzięki byciu niewidomym, ale zyskał muzykę.
• Mietek poznał przyjaciela dzięki byciu niewidomym, ale stracił go, bo przyjaciel nie chciał towarzyszyć Mietkowi w karierze muzycznej.
• Mietek poznał Zuzę dzięki muzyce, ale stracił ją przez bycie niewidomym.
• Mietek poznał Martę dzięki byciu niewidomym, ale stracił ją przez bycie aroganckim muzykiem.

5 PRZEMIANA
Mietek, konfrontując się ze swoim życiem, rozumie, że muzyka jest dla niego ważniejsza niż ludzie. Woli być sam, ale móc grać.

6 KULMINACJA
Mietek planuje iść na operację oczu. Już jest umówiony, już ma jechać, ale wtedy pojawia się brat i zaprasza do ojca, który stracił wzrok. Ojciec nie jest w stanie funkcjonować, przeraźliwie się boi. Mietek rozumie, że on nigdy się nie bał, ponieważ tak naprawdę nigdy nie był samotny. Zawsze miał muzykę. Konfrontując się z ojcem, ostatecznie wybiera bycie niewidomym. Potem godzi się ze wszystkimi i tworzy z nimi partnerskie relacje. Niczego już od nich nie wymaga, bo już nikogo nie potrzebuje. Jest sam, ale nie jest samotny.

Taka wersja opowieści o Mietku jest bardziej angażująca, ponieważ widz ma na co czekać, ponieważ rozumie, że na koniec filmu Mietek musi zdecydować. Dylemat Mietka też jest bardzo ciekawy, bo dla zwykłego widza jest oczywiste, że jak ktoś ma możliwość odzyskać wzrok, to powinien skorzystać. A jeśli my mówimy: "Ale dla Mietka to wcale nie jest oczywiste!", to widz mówi: "O, a dlaczego?", a wtedy my mówimy: "A dlatego, proszę kupić bilet i oglądać przez dwie godziny.", a wtedy widz mówi: "To bardzo ciekawe, oglądam!"

Jeśli ta analiza czegoś Cię nauczyła, rozważ wsparcie 5 zł:

Zapraszam też do przeczytania innych analiz:

ŻELAZNY MOST

60 minut nudy i 20 minut zachwytu. Gdyby wokół tego genialnego pomysłu zbudować całą opowieść, powstałby film, który zobaczyłby cały świat. A tak powstał nudny film, którego prawie nikt nie zobaczył.

BOŻE CIAŁO

Czy najlepszy polski film 2019 roku mógł być jeszcze lepszy? Co właściwie jest celem głownego bohatera? Co jest przesłaniem tego filmu?

POWRÓT DO LISTY ANALIZ