SAMI SWOI. POCZĄTEK

Scenariusz: Andrzej Mularczyk

Reżyseria: Artur Żmijewski

To nie jest opowieść o Pawlaku, który stara się coś zrobić (np. pokonać Kargula). To nie jest historia konfliktu Kargula i Pawlaka. Ten film to dzieje życia Pawlaka, czyli katalog wydarzeń, które sumują się w portret osoby. Od początku jest jasne, że ta osoba ma problem z budowaniem partnerskich relacji, więc głównym pytaniem, które ma zaangażować widzów, jest: „Czy Pawlak się zmieni?” Brak głównego konfliktu zewnętrznego i brak rozłożonego na cały film procesu dojrzewania do zmiany mogą sprawić, że dla wielu osób ten film będzie nudny. Niewiele się dzieje i wszystko jest łatwe. Pawlak bardzo długo jest taki sam i zmienia się nagle na końcu.

WĄTKI

Pawlak i konie
Początek filmu jest bardzo zabawny i angażujący, ponieważ to obietnica opowieści o szalonym koniarzu. Pawlak widzi Nechajkę na pięknym koniu, więc rozkochuje ją w sobie, żeby w przyszłości przejąć konia jej taty. Nawet nie boi się rzucić wyzwania bolszewickim żołnierzom, który napadli na dom jego przyszłego konia. Jednak mama Pawlaka swata go z Manią, której tata ma aż dwa konie, więc Pawlak porzuca Nechajkę i bierze ślub z Manią. Potem zawsze bardziej interesuje go jego koń niż jego żona i dziecko. To jest bardzo śmieszne! Ale to nie jest opowieść o szalonym koniarzu, który musi pokochać ludzi. Pawlak nawet po wyjściu z więzienia więcej uwagi poświęca koniu niż żonie. Nigdy nie następuje kulminacja, w której mógłby udowodnić swą przemianę i zrezygnować z konia dla dobra ludzi. Dla opowieści byłoby najlepiej, żeby Pawlak musiał oddać ukochanego konia, żeby uratować syna zaprzysięgłego wroga Kargula.

Pawlak i Kargul
Bohater jest wychowany na przemocowego oszołoma. Tworzy konflikty z niczego, zachowuje się agresywnie i niebezpiecznie. Ale nie patrzymy na niego z dystansu, bo wiemy, że jest nieszczęśliwy i z tego nieszczęścia prawie się zabił. Kargul jest jego wrogiem od maleńkości. Przed zabiciem wroga może go powstrzymać tylko informacja, że jego koń jest w ciąży. Po ślubie przez wiele lat nie wiadomo, co się dzieje w tej relacji, bo Kargul znika z filmu. Można założyć, że przez ten czas jak zwykle byli wrogami. Pewnego dnia, pod wpływem księdza, Pawlak godzi się z Kargulem. Ale później jak zwykle szaleje i prawie zabija zaprzysięgłego wroga. Dopiero na końcu filmu ich pojednanie zdaje się trwałe, gdy wspólnie ratują żydów, którzy ukrywają się w stajni Pawlaka. Jeśli to miała być opowieść o ich konflikcie i jeśli „trzeba było wielkiej wojny, żeby zawrzeć pokój”, to dlaczego ten film zaczyna się w 1913, a nie w 1939? Dla opowieści byłoby najlepiej wejść w rozpędzony konflikt, gdy wrogowie prawie się zabijają, ale pewnego dnia (zaburzenie około 20 minuty) przychodzi wielka wojna i rozpoczyna się proces pojednania.

Pawlak i kobiety
On lubi Nechajkę, bo ma konia. Ona naprawdę go kocha. Ale on postanawia wziąć ślub z Manią, która ma dwa konie, i w ogóle nie rozmawia o tym z Nechajką. Zdradzona ukochana nie próbuje walczyć o ukochanego, ani nawet wyjaśnić tego rozstania. Mani też dziwnie pasuje ślub z mężczyzną, który jej nie kocha. Nawet 10 lat później, jak słyszy, że Pawlak kocha inną, to nie reaguje. Jeśli te osoby nie pragną miłości i nie bolą ich zdrady, to znaczy, że relacje w tym świecie nie mają stawki. Więc nie ma znaczenia, która kobieta będzie czyją żoną - opowiadanie o tym nie jest angażujące. Po ślubie Nechajka znika z życia Pawlaka na 10 lat, a gdy wraca, jest już żoną Kargula. Gdzie była? Czy rozmawiali, czy udawali, że się nie znają? Chociaż Nechajka bierze ślub z wrogiem Pawlaka, to nie ma znaczenia dla bohatera. On już jej nie kocha (ani jej konia), więc nie konfliktuje się z Kargulem z jej powodu i nie konfrontuje się z Manią. Między tymi ludźmi nic się nie dzieje, jest nudno. Dopiero na końcu Nechajka próbuje go poderwać, ale on nie jest nią zainteresowany (bo ma za mało koni). Nie wiadomo, dlaczego Nechajka próbuje odzyskać miłość po tylu latach. Czy nie jest szczęśliwa z Kargulem? Czy Kargul wie o tych umizgach? Na końcu filmu Pawlak i Mania mają pierwszą szczerą rozmowę od czasu konkurów 26 lat temu. Po sekwencji ratowania osób Pawlak zmienił się. Mówi Mani, że ją kocha i dziękuje jej za wszystko. Wzruszająca kulminacja nieangażującego wątku.

Pawlak i ziemia
Od początku broni każdego centymetra przed inwazją Kargula, bo wierzy, że chłop bez ziemi to nie chłop. W trakcie wojny Niemcy wysiedlają ludzi. Jednak nie wiadomo, czy Pawlak boi się, że straci swą ziemię. Cała jego rodzina zostaje wywieziona, a on z tajemniczego powodu może zostać. Potem Nehajka opowiada widzom, że Kargul uratował go przed wywózką, ale ta scena nie zmieściła się w montażu, więc w trakcie oglądania widzimy tylko, że Pawlak jest niewidzialny dla Niemców. Nie wiadomo, czy później on i jego wywieziona rodzina byli w kontakcie (raczej nie, bo jego rodzina to ludzie, a nie konie). Na końcu filmu, po śmierci wujaszka, Pawlak wyjeżdża. Nie wiadomo, dlaczego to robi. Dla Mani, która chce jechać? Z niechęci do Stalina, który tu teraz jest bogiem? Czy Pawlak wybiera mniejsze zło, czy może widzi w tym wyjeździe szansę na lepsze życie? Jak się czuje, zostawiając rodzinną ziemię, o którą walczył przez całe życie?

PRZESZKODY

Spory z Kargulem nie są trudne, bo Kargul nie jest dla Pawlaka zagrożeniem.

Udawanie miłości przed Manią nie jest trudne, bo Mania jako żona nie ma żadnych oczekiwań.

Bycie zazdrosnym o Nehajkę nie jest trudne, bo Pawlak nie jest zazdrosny, bo nigdy jej nie kochał. Chociaż Nehajka 20 lat później wciąż go kocha, on nawet nie myśli, jakby to było.

Walka o ziemię nie jest trudna, bo Niemcy chcą wywieźć tylko jego mamę i siostrę, a jego nie.

Wyjście z więzienia zdaje się bardzo trudne. Ale Pawlak nie musi nic robić. Pokonanie tej przeszkody zostaje mu ofiarowane przez autora, który budzi teścia, żeby przed śmiercią zdążył uniewinnić bohatera.

Ukrywanie żydów nie jest trudne, bo nikt ich nie szuka i wszyscy trzymają sekret. Pawlak nawet nie musi przekonywać wroga Kargula, bo on sam chce pomóc.

Uratowanie siebie i całej wsi od spalenia i rozstrzelania zdaje się bardzo trudne. Ale znów w świecie Pawlaka pojawia się autor, który ma moc zbiegania okoliczności. Zły Niemiec dławi się, ale Pawlak ratuje mu życie. Wtedy zły Niemiec przemienia się w dżina, który zgadza się spełnić wszystkie pawlakowe życzenia.

Uratowanie Kargula (Czy ty on? Niepodobny.) zdaje się trudne. Ale okazuje się, że wystarczy zrobić to, co powiedziała Nehajka: zeznać, że wczoraj razem pili. Ta misja jest tak łatwa, że nawet gdy Pawlak myli się w zeznaniach, to zły Rosjanin i tak wierzy i daruje Kargulowi życie.

PRZEMIANA

Pawlak przez całe życie jest agresywnym koniarzem. Gdy idzie do więzienia, rozumie, że złość jest niepotrzebna. Ale gdy wraca, dziękuje koniowi za zabicie teścia i dalej traktuje rodzinę jak konieczny dodatek do konia. Dopiero gdy znajomy żyd prosi go o pomoc, Pawlak okazuje mu serce i pomaga. Ta jedna sytuacja doprowadza do przemiany bohatera. Przemieniony Pawlak zbliża się do Kargula, zostaje etatowym ratownikiem mieszkańców wsi, przeprasza Manię za wszystko i wyznaje, że ją kocha.

To jest dobra przemiana, ale to nie jest proces (sekwencja kroków), tylko skok (jeden krok). Jeśli założeniem autora było pokazać 30 lat życia Pawlaka, które prowadzą go od nienawiści do miłości, to ta opowieść nie realizuje tego założenia, ponieważ przez większość filmu i większość z tych 30 lat nic nie prowadzi go do miłości. Przed spotkaniem uciekającego żyda Pawlak jest takim samym przemocowym oszołomem i koniarzem, jakim był na początku filmu.

Jeśli ta analiza czegoś Cię nauczyła, rozważ wsparcie 5 zł:

Zapraszam też do przeczytania innych analiz:

PIEP*ZYĆ MICKIEWICZA

Opowieść jest zrozumiała, jednak problemem jest brak wiarygodności. Uproszczenie gatunkowe sprawia, że ta historia jest spójna tylko w gatunku „fantazja gimnazjalistów o życiu w liceum”. W gatunku „filmy dla osób dorosłych, które znają prawdziwe życie” ta opowieść jest absurdalna. Do tego jedno z dwóch przesłań jest skandaliczne.

1670

To jest bardzo śmieszny, błyskotliwy i świetnie zrealizowany serial. A jak to jest napisane? Czy konflikty są angażujące? Czy przebiegi postaci są spójne? Czy to jest mockument? Czy scena diabelskiego opętania pasuje do satyry?

POWRÓT DO LISTY ANALIZ